Vizyon Dışı: Vengo

Tony Gatlif’in dünyası

Asıl adı Michel Dahmani olan Cezayir doğumlu yönetmen, oyuncu ve müzisyen Tony Gatlif’in düşün dünyasını ve sinemasını anlamamız için iyi rehberlerden biri Vengo. Kamerasını geçmişinin köklerine çeviren, bağlı olduğu kültürü perdeye taşıyan bir yönetmen, Tony Gatlif. Vengo da iki çingene aile arasındaki “kan davasını/intikam öyküsünü” konu ediniyor, tabii -diğer filmlerinde olduğu gibi- müziği baş karakter halinde sunarak.

Toplum içinde saygınlığı olan bir adam, Caco. Filmin başından itibaren anladığımız ise, Caco’nun mutsuz ve endişeli olduğu. Kızının ölümü ve kardeşi Mario’nun Caracava ailesinden birini öldürüp, firar etmesi sonucu, tek odak noktası; geride kalan yeğeni Diego oluyor. Caracava ailesinin intikam alma isteği, kaçak durumda olan babası Mario’nun yerine Diego’yu ana hedef haline getiriyor. Caco ise, yeğenine hiçbir şey belli etmeden, onu eğlendirmeye ve mutlu etmeye çabalıyor. Bunun için kullandığı araç ise, müzik.

Çingene müziğini insanları sadece eğlendiren bir unsur olarak göstermemesi, yönetmenin aynı zamanda politik görüşünün bir yansıması. Karşımızda var olan, hüzün ile mutluluğun iç içe geçtiği sahici duygular harmanı. Ağıtların içimize derinden işlediği bir durumun, dansla buluşması ve insanların birlikteliği. Kederle sevincin bir arada olma hali; yani sahicilik. Yaşamdan beslenerek, direnme çabası. Gatlif, ajitasyon yapmadan acıyı aktarmayı başaran bir yönetmen. Diego’nun engelli olup, olmamasının özellikle dans ettiği sahnelerde önemsizleşmesi filmin en büyük yönetmenlik başarılarından. Film bu çerçevede, duyguların müzikle verildiği akışla Caco’yu merkeze alıyor ve onun filmin sonunda vereceğe karara kadar olan yolculuğunu anlatıyor.

Vengo, Tony Gatlif’in son filmlerinde gördüğümüz hikâye anlatımındaki zayıflığı ve müziğin başıboş bırakılışından memnun olmayanlar için hoş bir hatıra. Gerçek hayatta Caco rolünü canlandıran Antonio Canales’in “dünyaca ünlü” bir flamenko dansçısı olmasına rağmen, filmde hiç dans etmemesi ise, filmin en ilginç yanını resmediyor. “Müziğin hayata dair her duyguyu anlatma gücü olduğunu” ifade eden Gatlif Vengo’yu “…bir çığlık, bir şarkı, hayata, aşka, mateme ve kan diyetine dair bir ilahi” olarak değerlendiriyor.

Vengo, 2001 yılında İstanbul Film Festivali’nde Jüri Özel Ödül’ünü kazanmış. Sürgündekilerin, dünyadaki her toprak parçasını evi kabul edenlerin, geçmişini arayanların, “öteki” olarak toplumdan dışlananların hikayelerini anlatmayı kendine dert edinmiş Tony Gatlif’le tanışmayanlar için iyi bir başlangıç Vengo, yönetmeni tanıyanlar için ise bir nostalji.