Yönetmen Koltuğu: Dušan Makavejev

4) Covek nije tica (İnsan Kuş Değildir) – 1965

Makavejev’in ilk göz ağrısı olan bu siyah-beyaz film, temelde iki çiftin üzerinden ilerler. Bir fabrika işçisi ve onun karısı ile bir tekniker olan Jan (Janez Vrhovec) ve onunla aşk yaşayan berber Rajka (Milena Dravic) arasında yaşanılan ilişki, güç dengesi ve aldatma tüm filme yayılan hikâyenin dönemeçlerini oluşturur. Birbiriyle eş zamanlı ilerleyen bu ilişkilere aynı zamanda da yaşanılan şehrin çamurlu yolları, sisli havası, fabrika seslerinin susmadığı kasvetli, boğucu şehir eşlik eder. Bu şehri Yugoslavya’nın alegorisi olarak görmemiz gerektiğini söylememe gerek yok sanırım. Fabrikanın yöneticisinin odasının penceresinden görünen şehir tasvirinin Andrey Tarkovski’nin Stalker filmindeki şehir tasvirinden pek de farkı yoktur. Üstelik çorak arazileri, emeği sonuna kadar sömürülen işçileri, erkekler tarafından horlanan kadınları, aldatılan, hayalleri çalınan ilkeli insanları en önemlisi ise hipnoz edilen halkı ile Yugoslavya karşımızda tüm gerçekliğiyle arz-ı endam etmektedir.

Makavejev’in ilerleyen yıllarda yavaş yavaş şekillenecek kendi şahsına münhasır sinemasının ilk nüvelerini gördüğümüz Covek nije tica, ilk eser için oldukça donanımlı. Makavejev’in filmografisinde sıkça karşımıza çıkacak olan vücut performansları, her biri birbirinden anlam yüklü imgeleri, entelektüel montajı, hareketli kamerası ve daha niceleri ile karşılaşırız. Filmin en unutulmaz anları ise paralel kurgu sahnesidir hiç kuşkusuz. Jan’ın bir tarafta onuruna düzenlenen gecede ödül almasını izlerken aynı anda Rajka tarafından ihanete uğramasını izlediğimiz sahnenin iç içe geçtiği anlar unutulmaz sahneler arasında yer almalı bana kalırsa.